Inspektoria św. Wojciecha Piła

Dzieło Salezjanów w Moskwie

Na wstępie kilka informacji z historii kościoła i parafii katolickiej pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Moskwie, do czasu przybycia Salezjanów i Sióstr Salezjanek do pracy wychowawczo-duszpasterskiej w Moskwie. 

Pierwszy, drewniany, kościół katolicki w Moskwie był zbudowany w końcu XVII wieku. Po pożarze tego kościoła, na jego miejscu została zbudowana kaplica. W latach 80-tych XVIII wieku, z funduszów francuskich, został zbudowany kościół św. Ludwika w Moskwie na Łubiance, a w latach 40-tych XIX wieku, niedaleko od tego kościoła, został wzniesiony, przez Polaków zamieszkujących w Moskwie i okolicy, kościół świętych Apostołów Piotra i Pawła.  W końcu XIX wieku liczba katolików polskiego pochodzenia mieszkających w Moskwie osiągnęła 30.000 osób. Ponieważ wspomniany wyżej kościół, już nie mógł pomieścić wszystkich parafian, postanowiono zbudować jeszcze jeden kościół katolicki w Moskwie, przy ul. Małej Gruzińskiej, pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Ofiary na budowę tego kościoła składali Polacy żyjący w całym Imperium rosyjskim i za granicą, zesłańcy oraz wielu katolików różnych narodowości, w tym także Rosjan. Architektem kościoła był Tomasz Bogdanowicz-Dworzecki, z pochodzenia Polak. Budowa kościoła trwała 12 lat (1899-1911). Uroczysta konsekracja kościoła odbyła się 21 grudnia 1911 roku. Po rewolucji październikowej w 1917 roku, Imperium rosyjskie upadło i zostało przeobrażone w Związek Socjalistycznych Sowieckich Republik (ZSSR). Władze komunistyczne prześladowały Kościół Katolicki i inne wyznania religijne. Zostały zlikwidowane struktury kościelne, zabrane kościoły i inne obiekty kościelne. Wielu kapłanów i innych osób duchownych, a także osób świeckich prześladowano za ich poglądy religijne, więziono lub zsyłano na ciężkie roboty. Bardzo wielu zostało zabitych. Proboszcz kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Moskwie był kilkakrotnie więziony i w 1937 roku rozstrzelany. Wtedy kościół został zajęty przez władze państwowe i przebudowany na mieszkania dla „proletariatu”, a później przekazany różnym przedsiębiorstwom. Przez przeszło 50 lat takiej sytuacji, został zdewastowany i w wielkiej części zrujnowany. Znaczna część terytorium kościelnego została zabrana pod budowę szkoły i jeszcze innych obiektów. 

W ostatnich latach XX wieku w ZSSR nastąpiły wielkie zmiany ustrojowe. W dniu 25grudnia 1991 roku ówczesny Prezydent ZSSR Michał Gorbaczow ogłosił rezygnację ze stanowiska prezydenta, a 26 grudnia 1991 roku Najwyższa Rada Republik ZSSR ogłosiła deklarację o zaprzestaniu istnienia ZSSR. Rozpad ZSSR doprowadził do niezależności 15 Republik (krajów) czyli do powstania 15 niezawisłych państw. Te wydarzenia przyczyniły się do przyznania większej swobody religijnej, także Kościołowi Katolickiemu. 

Najpierw kilka informacji o obecności salezjanów w krajach byłego Związku Radzieckiego. Po wyżej wspomnianych przemianach, wnet powstawały i szybko rozwijały się dzieła salezjańskie i z różnych Inspektorii licznie przybywali współbracia do pracy na tych terenach. Zgromadzenie Salezjańskie rozwijało się dynamicznie, dzięki czemu Ks. Generał Idzi Viganò, dekretem z dnia 8 grudnia 1993 roku ustanowił Okręg Wschodni pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z siedzibą w Moskwie, obejmujący współbraci i dzieła salezjańskie w krajach: Białoruś, Gruzja, Litwa, Rosja i Ukraina. Przełożony Generalny ks. Egidio Viganò, mianował ks. Zdzisława Wedera dekretem z dnia 2 lipca 1994 roku inspektorem Okręgu. 

Po 10 latach od ustanowienia Okręgu Wschodniego, według danych „Annuario” z 2004  roku, na całym jego obszarze było 30 dzieł salezjańskich i innych placówek, a Okręg liczył     117 współbraci i 7 nowicjuszy. Po sześcioletniej kadencji ks. Z. Wedera na stanowisku inspektora, nastąpiły jeszcze 2 sześciolecia na tym stanowisku: ks Henryka Boguszewskiego                    i ks. Giuseppe Pellizzari. 

Po 18 latach swego istnienia, Okręg Wschodni, w ramach restrukturyzacji licznych Inspektorii w Europie, został zamknięty dekretem ks. Pascuala Chávez Villanueva z dnia 2 kwietnia 2012 roku. Dzieła salezjańskie i współbracia pracujący w Litwie, już wcześniej zostali przydzieleni najpierw do Inspektorii Mediolańskiej, a potem do Inspektorii Piemonckiej w Italii. Dzieła i współbracia pracujący w Białorusi do Inspektorii Warszawskiej. Dzieła i współbracia obrządku rzymskokatolickiego w Ukrainie do inspektorii Krakowskiej. Dla dzieł i współbraci obrządku grekokatolickiego, został utworzony specjalny Okręg „Ukraina”. Dzieła i współbracia przynależący do europejskiej części Rosji i Gruzji zostali przydzieleni do polskiej Inspektorii im. Św. Wojciecha z siedzibą w Pile, a dzieła i współbracia azjatyckiej części Rosji do Inspektorii Słowackiej. 

Początki dzieła salezjańskiego w Rosji były skromne. Nowo mianowany przez Ojca Świętego Jana Pawła II, Arcybiskup Tadeusz Kondrusiewicz, Administrator Apostolski dla katolików łacińskiego obrządku europejskiej części Rosji, dekretem z dnia 21 kwietnia 1991 roku, wznowił Parafię Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Moskwie. Pismem z dnia 16 lipca 1991 roku Arcybiskup zwrócił się do ks. Augustyna Dziędziela, Delegata Przełożonego Generalnego Towarzystwa Salezjańskiego dla Polski, z prośbą „o skierowanie do pracy duszpasterskiej na terenie Europejskiej Rosji księży salezjanów, którzy dopomogli w odrodzeniu życia religijnego w Białorusi, a teraz mogą pomóc w Rosji. Zamierzam proboszczem parafii Niepokalanego poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Moskwie mianować ks. Józefa Zaniewskiego”. Pierwszym proboszczem tej parafii został mianowany ks. J. Zaniewski dekretem Arcybiskupa z dnia 16 lipca 1991 r. Także jemu i przez jego pośrednictwo, Zgromadzeniu Salezjańskiemu, zostało powierzone zadanie wymagające wielu starań o odzyskanie i odbudowę zrujnowanego kościoła oraz organizację parafii. 

Do Rosji przybywali współbracia z Polski: do Moskwy, Moskwy – Fili, Oktiabrska, Rostowa, i Sankt Petersburga, z Włoch do Gatchiny, ze Słowacji na Syberię - do Ałdana i Yakutska, oraz po jednym z Czech do Moskwy i z Irlandii do Samary.

Jednocześnie przybyły do Moskwy Siostry Salezjanki i podjęły w parafii pracę wychowawczo-pastoralną. Zaczęto także pracę formacyjną z powołaniami miejscowymi do grup Rodziny Salezjańskiej: Salezjanów, Sióstr Salezjanek, Wolontariuszek Księdza Bosko i Salezjanów Współpracowników.

Dom dla wspólnoty lokalnej w Moskwie pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, został erygowany 11 lutego 1992 roku. W krótkim czasie w Moskwie i w pobliżu powstały nowe dzieła salezjańskie: w 1994 roku w Oktiabrskim blisko Moskwy, później prenowicjat, obecnie dom rekolekcyjny; a w 2002 w Moskwie na Filach Dom dla dzieci bezdomnych. Przez cały okres istnienia Okręgu Wschodniego, jego siedziba była też w tym Domu.

Dzieło salezjańskie w Moskwie stopniowo wzrastało, stosownie do zadań powierzonych naszemu Zgromadzeniu przez ks. Arcybiskupa T. Kondrusiewicza: odzyskanie i odbudowa zrujnowanego kościoła oraz organizacja życia parafialnego, aby przygotować wszystko na rozpoczęcie 2000 roku Jubileuszowego. Uroczysta rekonsekracja kościoła i ogłoszenie go katedrą Archidiecezji Matki Bożej z siedzibą w Moskwie nastąpiła w dniu 12 grudnia 1999 roku. 

Obecnie współbracia domu salezjańskiego w Moskwie prowadzą duszpasterstwo parafialne we współpracy z klerem diecezjalnym i zakonnym, z Siostrami Salezjankami i kilkoma kongregacjami żeńskimi oraz różnymi grupami apostolskimi. Aktywnie włączają się Salezjanie Współpracownicy. Msze św. i inne sakramenty święte sprawowane są dla wiernych różnych narodowości w sześciu językach. Prowadzona jest regularna katechizacja dla dzieci i młodzieży, a ponadto kilka grup katechizacji dla dorosłych, przygotowujących się do chrztu lub do przejścia z innych wyznań do Kościoła Katolickiego. Od samego początku obecności Salezjanów w Moskwie czynne jest Oratorium-Centrum Młodzieżowe, a przed kilku laty bursa dla młodzieży. W tutejszej katedrze cotygodniowo odbywają się koncerty muzyki kościelnej. Często przybywają grupy pielgrzymkowe lub turystyczne z różnych krajów. Działalność wychowawczo-duszpasterska jest różnorodna i szeroko zakrojona.

Po przeszło 20 latach wielokrotnie ponawianych starań, władze państwowe wydały zezwolenie na utworzenie nowej parafii i budowę kościoła w Moskwie. Ks. Arcybiskup Paolo Pezzi, aktualny Ordynariusz Archidiecezji Matki Bożej z siedzibą w Moskwie, utworzył nową Parafię pod wezwaniem Świętej Rodziny w południowo-wschodniej części Moskwy i powierzył ją na stałe Zgromadzeniu Salezjańskiemu. Powierzył także naszemu Zgromadzeniu zadanie: organizacji tej nowej Parafii oraz budowę kościoła i dzieła salezjańskiego. Obecnie trwają starania o uzyskanie od władz państwowych zezwoleń i dokumentacji branżowych oraz o przygotowanie odpowiednich projektów budowlanych. 

ks. Augustyn Dziędziel SDB